Boka Kotorska je najveći i najlepši fjord Mediterana, koji čitavih 28 km zalazi u kopno, dočekuje putnike-namernike lepotom svojih zaliva, mirom dvaju ostrva, Sv. Đorda i Gospe od Škrpjela i starim gradovima u kojima je svaki korak hodanje kroz istoriju. Nad tankom linijom obale nadvile su se visoke planine, štiteći je od surove klime sa severa. i zbog toga je Boka oaza mediteranske vegetacije – agava, palmi, mimoza, oleandera, kivija, nara, lekovitog bilja… Dok je na njenim vrhovima sneg, u podnožju u isto vreme cvetaju ruže.
Zaliv je prirodno podeljen na četiri manja – hercegnovski, risanski, kotorski i tivatski. Kao biseri, po njegovoj obali nanizani su mali gradovi, riznice istorije, umetnosti i lepote. Kotor je stari pomorski i kulturni centar. Vekovima je bio raskrsnica trgovačkih puteva i pod jakim uticajem Dubrovačke i Mletačke Republike. Zaokružen je od planinskog zaleđa čvrstim odbrambenim zidom građenim još u doba Vizantije.
Mirne vode zaliva upotpunjuju čarobnu atmosferu fascinantne prirode natkriljene ćutljivim gromadama dinarskih planina koje se u njih ogledaju. Teško je odrediti kada je lepši ovaj pejzaž: leti kada se okolne planine tope na suncu, a more dobije intenzivnu boju ultramarina ili zimi kada se snežne kape planina ogledaju u vodi, a na obali cvatu mirisni agrumi šireći svoj opojni miris na sve strane.
Za celo područje Boke Kotorske, posmatrajući ga kao jednu , geo-morfološku i biljno-geografsku celinu , može se reći da je priroda u svom stvaralaštvu bila veoma izdašna. Redak je slučaj da se na relativno manjoj površini i kraćoj vazdušnoj udaljenosti može sresti toliki kontrast reljefa, u čudesnom sklopu tektonske gradje, i biljno-geografska raščlanjenost – od osiromašenih, skoro golih krečnjačkih površina u zaleđu, od listopadne – pa do vazda zelene vegetacije na priobalnom pojasu. U tom slikovitom stecištu divnih panorama i brojnih pejzažnih kolorita izdiže se grandiozno delo prirode – Boka, ta “nevjesta Jadrana” našla je zavidno mesto u delima putopisaca, pesnika i umetnika.
Svojim geografskim položajem područje Boke Kotorske pripada jugoistočnom delu Jadranskog primorija, sa jugoistočne strane opasano krečnjačkim masivima Lovćena 1749m, čija se primorska podgorina strmim odsekom izdiže neposredno iznad Kotora, a sa severozapadne ograncima Orjena 1895m, Radostakom 1446m i Dobrosticom 1570m. Između ovih prostire se iznad Perasta krečnjacki masiv Kason 873m. Južno, prema otvorenom moru, nalaze se dva poluostrva, Vitaljinsko, na severozapadnoj, i Luštičko, na jugoistočnoj strani. Rastavljena su moreuzom Oštro, spoljašnjim prodorom u Bokokotorski zaliv. Na središnjem delu ovog područja prostiru se dva druga poluostrva, Vrmačko, na jugoistoku, i Devesinjsko, na jugozapadu.
Tesnacem Verige zaliv Boka Kotorska je podeljen na posebne zalive. Na dva unutrašnja: Risanski i Kotorski; i na dva spoljašnja: Tivatski i Hercegnovski. Prodrvši spolja, kroz Oštro (Prevlaku), duboko u kopno, more je svojim vijugavim putem učinilo da je Bokokotorski zaliv najrazuđeniji na crnogorskoj obali Jadranskog mora. Hercegnovsko područje, sa već datim geografskim položajem u sklopu celog područja Boke kotorske, nalazi se između 18°25 – 18°42 istočne geografske dužine i 42°24 – 42°32 severne geografske širine. Zbog padina Orjena i njegovih podgorina, ono, skoro celo, ima južnu ekspoziciju . Najveća dubina mora u zalivu je 45 m.
Na razvoj vegetacije snažno utiče klima što se na hercegnovskom području, zbog njegovog reljefa, morfoloških procesa i neposredne blizine mora, posebno odražava. Pošto se prostire između Jadranskog mora i kraškog zaleđa, ovo područje se nalazi pod uticajima sredozemne i planinske klime koje se susreću i uzajamno mešaju, tako da ima prelaza sa uticajem i jedne i druge klime, pa se može govoriti o posebnoj zoni sa tzv. submediteriskom klimom.
Uticaj mora na klimatske prilike od vanrednog je značaja. Bitne su njegove dve osobine: ono je akumulator toplote i izvor vodene pare, što predstavlja prvorazredni faktor u temperaturnim kretanjima i količini padavina na celom području Boke Kotorske. Kako se vodene mase nešto teže i zagrevaju i hlade, u površinskim slojevima javljaju se krajem zime minimalne, a krajem leta maksimalne temperature, tako da more za period od kraja zime do kraja leta sakuplja, i u površinskim i u dubinskim slojevima, toplotu dobijenu sunčanjem, da bi je opet u periodu od kraja leta do kraja zime izdavalo – oslobađalo. Ovim putem, s toplotom dobijenom od mora, vazduh iznad obale, i dalje od ove, u zimskoj polovini godine uslovljava u našim krajevima blažu klimu, čime se i karakteriše sredozemna klima: blage i vlažne zime, topla i sušna leta. Kao izvor vodene pare, more omogućuje velike količine padavina.
Napisao: Miroslav Bronzić