Moskovski metro je podzemna železnica sa najvećim brojem prevezenih putnika na svetu, u proseku 8,1 milion putnika, što je više od broja koji prevezu metroi u Londonu i Njujorku zajedno. Metro u Moskvi je specifičan jer zbog svoje efikasnosti i lepote predstavlja pravo remek-delo ljudske kreativnosti u graditeljstvu i jedan je od simbola Moskve i Rusije. Preko jedinstvenog stila gradnje stanica i njihovih raskošnih interijera može se pratiti razvoj sovjetske umetnosti i arhitekture. Npr., na plafonu stanice Majakovskaja, koja je izgrađena 1938., može se videti mozaik sa potpornim stubovima od crvenog mermera i čelika napravljeni u socrealističkom stilu, ili na najprometnijoj stanici Komsomolskaja, izgrađenoj 50-ih godina prošlog veka, mogu se videti galerije mozaika sa temama iz ruske istorije. Na Trgu revolucije mogu se videti skulpture vojnika Crvene Armije izrađene u bronzi, a koje služe i kao stubovi u prolazima.
Polovina stanica metroa nalazi se na izuzetno velikoj dubini ispod zemlje a u vreme Hladnog rata predviđene su i kao moguća skloništa u slučaju eventualnog napada na Rusiju i do njih se spušta najdužim pokretnim stepenicama na svetu. Metro se proteže na ukupno 300 km pruge, 12 linija i 182 stanice. Linije imaju tri oblika identifikacije – prema boji, broju i imenu. Većina linija prolazi iznad zemlje kroz centar grada osim kružne linije Koljcevaja 5 koja ima oblik prstena i povezuje sve ostale linije u dužini od 20 km. Zanimljivo je da na linijama koje idu iznad zemlje, isključivo muški glas najavljuje stanice ka centru a ženski ka stanicama izvan centra. Treba reći i da metro radi od 5:30 ujutro pa sve do 1 čas iza ponoći, a za vreme velikih gužvi, vozovi idu u intervalima od oko 90 sekundi na većini linija. Zbog tako frekventnog saobraćaja, ni ne postoji službeni red vožnje jer bi on izgubio svaki smisao.
Prva linija Moskovskog metroa od stanice Sokoljniki do Parka kulture otvorena je još 15. maja 1935. godine i već od samog početka dalo se naslutiti da će biti „drugačiji“ od metroa u drugim svetskim metropolama. Prečnik tunela u Moskovskom metrou je između 5 i 6 metara, dok, na primer, u Londonu metro ima prečnik od 3,7 metara, u Berlinu 3,5. U Evropi su u to vreme najduže stanice dostizale dužinu od 110 metara, dok su u Moskvi gradili stanice duge i do 200 metara. Maltene je to postao drugi grad pod zemljom, ispunjen umetničkim smislom i stanice su se pretvorile u prave tržne centre sa hodnicima vrlo velikih gabarita i razmera. U projektovanju i umetničkom uređenju hodnika i perona učestvovale su najveće arhitekte i umetnici ondašnjeg SSSR-a: Šusev, Duškin, Korin, Lansere, Dejneka i zahvaljujući njihovim naporima i umeću nastala su prava remek-dela koja danas spadaju u spomenike arhitekture i građevinarstva pod zaštitom države. Prva linija metroa je imala 13 stanica čiji su zidovi i stubovi bili prekriveni mermerom skinutim iz uništenog Hrama Hrista Spasitelja, a sami stubovi, koji su držali nadsvođeni plafon, iskonstruirani su u obliku petokrake zvezde. U slavu revolucije između ostalog na nekoliko različitih linija sagrađeno je 76 bronzanih skulptura koje prikazuju radnike, sportiste, vojnike i mornare, a na stanici Majakovskaja na kreativan način čak je i predstavljen jedan dan u zemlji socijalizma, sa čuvenim svodom prekrivenim mozaicima od neprozirnog stakla, koji predstavljaju dan od jutra do mraka i opet do zore.
Godine 1950. otvorena je gorepomenuta kružna linija i njezina stanica Komsomolskaja (1952.) koja slovi za najlepšu od svih, sa luksuzno uređenom unutrašnjošću, prepuna mozaika koji prikazuju vojne pobjede i ruske heroje načinjene od mermera, granita, šarenog stakla i lustera. Za izgradnju kružne linije i danas postoji nedokazana legenda, naime, ideja o ovoj liniji došla je prilikom predstavljanja čitavog plana o metrou Staljinu. Nakon što su ga arhitekte upitali da li je zadovoljan planom on je navodno na sredinu mape stavio šolju kafe i izašao. Na tom mestu je ostala mrlja od kafe u obliku kruga, a arhitekte su to shvatile kao znak od genija i prionuli na izgradnju kružne linije. Ako ništa drugo, ostala je zanimljiva anegdota, tek zanimljiva činjenica je da je kružna linija na svim kartama metroa obojena bojom kafe.
Napisao: Aleksandar Devetak
