Gledan sa neba, Novi Sad se otkriva ravničarski reljefno, kao pregledno raširen i prostorno otvoren grad. Istorijska gromada Petrovaradinske tvrđave s desne strane Dunava, a sa leve vertikala centralne Pošte, masivne horizontale SPENS-a i NIS-a, elegantni oval Banovine. Oku se podatno nude i zelene oaze parkova, a svuda unaokolo širi se izuvijani lavirint ulica i uličica, sečen pravilnim hodom prostranih bulevara. Tu je naravno i Dunav kao asimetrična, moćna osa grada, pa uz njega položeno izduženo telo keja i Štranda – najlepše gradske plaže duž čitavog toka velike reke. A tu su ponovo i mostovi bez kojih smo jedno vreme bili da bismo ih iznova izgradili. Biće ih još, uskoro.
Gledano planetarno, eto grada po tradicijom bogatoj meri Panonske nizije, u kome uspeva sve, od sačuvane secesije do arhitektonske postmoderne. Njegov meridijanski najpopularniji današnji zaštitni znak je muzički festival EXIT, a kao nekada i sada su tu temeljne institucije srpske kulture: Matica srpska, Srpsko narodno pozorište, Sterijino pozorje… Uz to, ovaj grad, kao retko koja od evropskih destinacija, s pravom može poneti i epitet multinacionalne, multikulturalne i multikonfesionalne metropole u malom, u kojoj se razlike doživljavaju kao prednost. Svedoči o tome i rad Novosadskog pozorišta/Ujvideki czinhaz, Univerzitet sa 19 fakulteta i specijalizovanim katedrama na kojima se nastava održava na jezicima nacionalnih manjina ili je njihovom izučavanju namenjena. Svedoči i mnogo toga drugog što je živa materija novosadske svakodnevice.
Gledano po meri države – Novi Sad je glavni grad Autonomne pokrajine Vojvodine, drugi po veličini u Srbiji, u kome živi između 300 i 400 hiljada ljudi. Jezik ekonomije dodao bi i da je to najperspektivniji grad u današnjoj Srbiji, sa ogromnim potencijalom, ne samo zato što raspolaže najobimnijom budžetskom stavkom po glavi stanovnika već i zbog dobro postavljenih razvojnih projekata.
A iz obične građanske perspektive, nipošto prizemne već presudne, eto zajednice koja se može dičiti svojom trovekovnom prošlošću čiji najbolji tragovi još traju i zrače, a u kojoj se da živeti i mirno i dinamično, uz sve nastupajuće i već prisutne slike i prilike tehnološki i drugačije zahuktalog 21. veka.
Novosađani sve to već znaju. Svi ostali su dobrodošli.
Znamenitosti Novog Sada
Dve najveće znamenitosti Novog Sada su upravo Dunav i velika Petrovaradinska tvrđava koja spada među najveće objekte ove vrste u ovom delu sveta. Upravo ovde, na tvrđavi a iznad Dunava nalazi se i najprepoznatljiviji simbol i u vizuelnom smislu sinonim za Novi Sad – veliki sat koji je jedinstven po tome što mu mala skazaljka pokazuje minute a velika sate. Kažu da je ovo zbog toga kako bi se sa lađa koje plove Dunavom izdaleka videlo koliko je sati.
Petrovaradinska tvrđava
Petrovaradinska tvrđava je veliki lepo uređen prostor kome morate da posvetite dovoljno vremena i posebnu pažnju jer zaista vredi. Ovde se svake godine održava čuveni muzički festival EXIT.
Od ostalih znamenitosti i ambijentalnih celina svakako treba obići: Trg slobode, Gradsku kuću, spomenik Svetozaru Miletiću, crkvu imena Marijina, Dunavsku i Zmaj Jovinu ulicu, Zmajev spomenik, Vladičanski dvor i sl.
Trg Slobode
Trg slobode je centralni gradski trg kojim dominira zgrada magistrata (sada Gradska kuća), Finansijska palata (sada Vojvođanska banka), katolička katedrala imena Marijinog, Tanurdžićeva palata i hotel Vojvodina. Centrom trga dominira bronzana statua Svetozara Miletića.
Svetozar Miletić (1826-1901) je nekadašnji Novosadski advokat i gradonačelnik, politički predvodnik Vojvođanskih Srba. Statua ispred gradske kuće je delo Ivana Meštrovića iz 1939. godine. Visoka je 5 metara a dinamikom pokreta sugeriše Miletićev temperament.
Gradska kuća
Gradska kuća je najlepša građevina na Trgu slobode. Delo je arhitekte Đerđa Molnara iz 1895. godine sagrađena u neorenesansnom stilu sa 16 alegorijskih figura i gradskim grbom. Zgradom dominira visoki toranj – zvonik sa zvonom sv. Florijana.
Katedrala
Župna crkva imena Marijinog – poznatija kao Katedrala sagrađana je u neogotskom stilu. Gradio ju je u isto vreme kada i Magistrat (Gradsku kuću) arhitekta Đerđ Molnar. Inače, prva katolička crkva u Novom Sadu iz prvih decenija 18. veka bila je skromna, privremena građevina koja je 1742. porušena. Na istom mestu izgrađena je nova. U bombardovanju 12. juna 1849. godine i ona je bila zapaljena i srušen joj je toranj. U kasnijoj obnovi prvobitni toranj nije u celosti rekonstruisan. Novosađani nisu bili zadovoljni izgledom, pa su u Gradskoj skupštini dali inicijativu da se podigne takav koji će priličiti Novom Sadu kao slobodnom kraljevskom gradu.
Zmaj Jovina ulica
Zmaj Jovina ulica – nekada glavna gradska ulica, proteže se od Trga slobode do Vladičanskog dvora. Nekada su je zbog svoje naglašene trgovačke funkcije nazivali „Magazinski sokak“, služila je i kao pijaca a nekada je njom saobraćao gradski tramvaj. Danas je Zmaj Jovina ulica lepo uređena ambijentalna sredina bez saobraćaja. Današnji izgled dobila je 1848. godine, nakon bombardovanja Novog Sada sa Petrovaradinske tvrđave.
Vladičanski dvor
Vladičanski dvor se nalazi samom kraju Zmaj Jovine ulice u Novom Sadu. Dvor predstavlja jedno od najvrednijih arhitektonskih dela u Novom Sadu. Delo je arhitekte Vladimira Nikolića iz 1901. godine. Ima naglašene linije stare vizantijske arhitekture sa grbovima bogate Bačke eparhije. Bifore na prozorima podsećaju na studeničke, a romantični duh fasade upotpunjuje ambijent starog gradskog jezgra. Danas se u ovom zdanju nalazi sedište episkopa bačkog .
Ispred dvora, na mestu nekadašnjeg krsta od ružičastog mermera (premešten u portu Saborne crkve) nalazi se spomenik Jovanu Jovanoviću.
Saborna crkva sv. Đorđa
Saborna crkva sv. Đorđa nalazi se nadomak Vladičanskog dvora. Saborna crkva građena je najverovatnije 1734. od kamena i opeke. Prvobitni izgled hrama nije u potpunosti sačuvan. Nakon stradanja u Buni juna 1849. obnovljena je od 1851. do 1853. Po projektu Gustava Šaibe, graditelja iz Pešte, podignut je nov toranj i na brodu hrama otvorena dva nova prozora. Vremenom je crkva oronula. Godine 1902. obnavlja se po projektu Mihajla Harminca, arhitekte i preduzimača iz Budimpešte. U novi visoki zvonik ugrađena su zvona, čija je izrada bila posebno naručena u Budimpešti. U drugoj obnovi, hram je dobio u enterijeru nov mobilijar, zidne kompozicije koje je naslikao Stevan Aleksić i ikonostas čiju je drvenu, rezbarenu konstrukciju uradila radionica „Retej i Benadek” iz Budimpešte, a ikone je naslikao u Beču čuveni srpski slikar Paja Jovanović.
Dunavska ulica
Dunavska ulica je ambijentalna celina, zanatsko-trgovačka i kulturna zona. Ovde se, između ostalih značajnih građevina i ustanova nalazi i: Gradska biblioteka, muzej grada Novog Sada i muzej Vojvodine. Ova ulica je omiljeni korzo Novosađana. Naslanja se na istoimeni Dunavski park a završava se na Dunavskom keju.
U Novom Sadu postoji toliko znamenitosti da ih je gotovo nemoguće sve opisti u jednom tekstu. Stoga, neke ćemo i izostaviti a neke ćemo samo spomenuti: Srpsko narodno pozorište, Sinagoga, Zmajev spomenik, Matica Srpska, Galerija Matice Srpske, Spomen zbirka Pavle Beljanski, Spomen zbirka Rajko Mamuzić, SPENS, Palata Dunavske Banovine (Izvršno veće Vojvodine), Poslovna zgrada NIS-a, palata Zepter i sl.